Tweede Kamerverkiezingen 1933

Op 26 april 1933 waren er vervoegde Tweede Kamerverkiezingen. De RKSP bleef de grootste partij, maar voornaamste winnaar was de ARP, die met Hendrik Colijn als lijsttrekker twee zetels won. De verkiezingen waren nodig, omdat het kabinet-Ruijs de Beerenbrouck III een parlementaire nederlaag had geleden en de wens leefde dat er een breder samengesteld kabinet zou komen vanwege de in 1929 uitgebroken economische crisis.

De verkiezingen gaven in tegenstelling tot die in 1929 wel de nodige verschuivingen te zien. Opvallend was het grote aantal partijen dat aan de verkiezingen deelnam: 54. Daaronder waren enkele rechtsextremistische, zoals de Fascistenbond, maar die behaalden geen zetel.

Na de verkiezingen werd een centrumrechts crisiskabinet gevormd onder leiding van Colijn.

1. Uitslag

Partij	Stemmen	%	Zetels	Winst/verlies
RKSP	1.037.522	27,86	28	-2
SDAP	799.446	21,47	22	-2
ARP	500.150	13,43	14	+2
CHU	340.180	9,14	10	-1
Vrijheidsbond	258.836	6,95	7	-2
VDB	189.007	5,08	6	-1
CPN	118.249	3,18	4	+2
SGP	93.300	2,51	3	-
HGSP	33.992	0,91	1	-
NBTMB	47.671	1,28	1	-
CDU	38.459	1,03	1	+1
RSP	48.405	1,3	1	+1
RKVP	40.904	1,1	1	+1
VNH	30.331	0,81	1	+1
Onafhankelijk Socialistische Partij	27.476	0,74	0
Katholiek Democratische Bond	20.427	0,55	0
Algemeen Nederlandse Fascistenbond	17.157	0,46	0
Algemeene Democratische Unie	14.567	0,39	0
Nationaal Verbond Plicht, Orde, Recht	11.162	0,3	0
Nederlandse Christelijke Arbeiderspartij	6.787	0,18	0
Verbond van Nationalisten	6.449	0,17	0
Limburgsche Federatie	6.358	0,17	0
RK Arbeiderspartij	6.202	0,17	0
Recht en Vrijheid	4.267	0,11	0
Marktkooplieden	3.184	0,09	0
Lijst Wolswinkel	3.030	0,08	0
Onafhankelijke Zakenlui	2.422	0,07	0
Nationaal-Socialistische Partij	2.127	0,06	0
Nederlandsche Fascisten Unie	1.771	0,05	0
Lijst Jacobs	1.629	0,04	0
RK Bouwvakarbeiders	1.330	0,04	0
Lijst Eijking	1.180	0,03	0
Handeldrijvende Middenstand	1.123	0,03	0
Volkswelvaartspartij	1.038	0,03	0
Bond van Belastingbetalers	940	0,03	0
Hoofd- en handarbeiders	763	0,02	0
Nieuwe Socialistische Partij	746	0,02	0
Lijst Engels	725	0,02	0
Nationaal Verbond voor Arbeidersbelangen	551	0,01	0
Lijst De Wit	510	0,01	0
Lijst Bongers	473	0,01	0
Voor Algemeen Welzijn	371	0,01	0
Zuiderzee Partij	338	0,01	0
Algemeene Nederlandse Huurdersbond	294	0,01	0
Oranjefascisten	261	0,01	0
Universeele Partij	237	0,01	0
Nationale Werkliedenpartij	227	0,01	0
Anti-crisis Partij	197	0,01	0
Lijst Triesscheijn	193	0,01	0
Proletarische Groep	185	0	0
Centrale Democratische Arbeiderspartij	182	0	0
Opbouw en Verbroedering	142	0	0
Algemeene Arbeidersbond	97	0	0

2. Kerngegevens

Tweede Kamerverkiezingen 1933
verkiezingsdatum	26 april 1933
aantal kiesgerechtigden	4.136.519
aantal uitgebrachte stemmen	3.897.510
aantal geldige stemmen	3.721.800
aantal ongeldige stemmen	175.682
opkomst	94,2%
aantal deelnemende partijen	54
aantal partijen dat zetel behaalde	14

3. Lijsttrekkers en verkiezingsprogramma's

In onderstaande tabel is per partij aangegeven wie de lijsttrekker was en met welk verkiezingsprogramma een partij mee heeft gedaan aan de verkiezingen.

Partij	Lijsttrekker	Verkiezingsprogramma
RKSP	P.J.M. Aalberse	Program 1933.
SDAP	Willem Albarda	Resolutie en Verkiezingsprogram '33.
ARP	Hendrik Colijn	Verkiezingsmanifest 1933.
CHU	J.R. Snoeck Henkemans	Verkiezingsmanifest 1933.
Vrijheidsbond	H.J. Knottenbelt	Verkiezingsprogram en Oproep aan de kiezers.
VDB	Hendrik Pieter Marchant	Houdt koers, kiest Marchant.
CPH	Lijsttrekker*	Verkiezingsprogram 1933.
SGP	G.H. Kersten	Manifest aan het Nederlandsche Volk.
HGSP	C.A. Lingbeek	Verkiezingsmanifest 1933.
NBTMB	A. Braat	Verkiezingsprogramma 1933*
CDU	H. van Houten	Verkiezingsprogram.
RSP	Henk Sneevliet	Verkiezingsprogram 1933.
RKVP	Pius Arts	Verkiezingsprogram 1933.
VNH	W.M. Westerman	Verkiezingsprogramma 1933*

*

(Nog) niet beschikbaar

4. Gekozenen

Neem contact op met de redactie van PDC voor een overzicht van de gekozenen.

Achtergrond verkiezingen>

Kabinet-Colijn II (1933-1935)

© Beeldbank Nationaal Archief

Lees meer Lees minder

Kabinet-Colijn II - v.l.n.r.: Oud, Marchant, De Wilde, Van Schaik, De Graeff, Colijn, Kalff, Verschuur en Deckers

Dit centrumrechtse kabinet moest het hoofd bieden aan de in 1929 uitgebroken economische crisis, die ook Nederland hard trof. Het kabinet koos voor een politiek van 'aanpassing'. De overheidsuitgaven werden verlaagd en de waarde van de (dure) gulden werd gehandhaafd. Wel zette het kabinet, ondanks de beperkte financiële middelen, werkgelegenheidsprojecten op. In 1935 was dertig procent van de beroepsbevolking werkloos.

meer informatie

Kabinet-Colijn III (1935-1937)

Lees meer Lees minder

V.l.n.r.: Slotemaker, De Wilde, Oud, Van Schaik, Van Lidth de Jeude, De Graeff, Colijn, Slingenberg, Gelissen en Deckers.

Dit kabinet was een voortzetting in iets gewijzigde samenstelling van het tweede kabinet-Colijn. De aanduiding Colijn III is feitelijk onjuist. Met name Colijn wilde na het conflict met de Katholieke Kamerfractie echter benadrukken dat er een nieuw kabinet was gevormd. Het ging evenwel om een reconstructie en er werd teruggekomen op de ontslagaanvrage.

meer informatie

Meer over

Bent u als journalist of wetenschapper op zoek naar statistische gegevens over personen uit het biografisch archief, bijvoorbeeld gemiddelde leeftijd, ervaring, herkomst, beroep, m/v of zittingsduur? De redactie van PDC kan deze gegevens onder voorwaarden beschikbaar stellen voor wetenschappelijk onderzoek en journalistieke publicaties. Neem voor meer informatie contact op.

Op bovenstaande tekst en gegevens zijn auteursrechten van PDC van toepassing; overname, in welke vorm dan ook, is zonder expliciete goedkeuring niet toegestaan. Ook de afbeeldingen zijn niet rechtenvrij.