Goedkoop effectbejag - Hoofdinhoud
Televisie kan een goed middel zijn om maatschappelijke problemen bespreekbaar te maken. Zoals via programma’s waarin te zien is hoe chronisch zieke jongeren hun lot ondergaan, of programma’s waarin een gezin volledig financieel ontspoord geraakt is en niet meer weet hoe het de eindjes aan elkaar moet knopen. Een mooi voorbeeld vind ik Een goede buurt, waarin buren worden opgetrommeld om een gezin te helpen dat moeite heeft het hoofd boven water te houden. Dit programma laat op een integere manier zien dat het vaak mogelijk is om complexe problemen met elkaar op te lossen.
Het gaat niet altijd goed. Commerciële belangen en maatschappelijke vraagstukken op televisie bijten elkaar wel eens. Het gevaar bestaat dat morele grenzen overschreden worden. Wanneer wordt het goedkoop effectbejag? Afgelopen jaar is dat naar mijn mening een aantal keer (bijna) gebeurd. In het VU medisch centrum maakten de programmamakers beelden in de operatiekamer zonder dat de patiënten daarvan op de hoogte waren. En in het programma Echt scheiden kregen kinderen te horen dat hun ouders gingen scheiden en dat papa vreemdging. Hier is wat mij betreft de balans doorgeslagen naar sensatiebeluste televisie, ten koste van kwetsbare volwassenen en kinderen.
Afgelopen week kreeg ik antwoord op de Kamervragen van Madeleine van Toorenburg en mij over het voornemen van Talpa en Jeugdzorg Nederland om een programma te maken over pleegkinderen. Het doel van het programma was om de problematiek rond het tekort aan pleeggezinnen onder de aandacht te brengen. Bij de uitwerking van het programma is de balans tussen de commerciële belangen en die van de pleegkinderen zoek geraakt. Het dreigde een soort spelshow te worden waarin kinderen hun pleegouders mochten uitkiezen. Dit gaat wat mij betreft te ver. Zeker als het om (kwetsbare) kinderen gaat, moeten we extra voorzichtig zijn met waar we ze mee op televisie in aanraking brengen. Twintig jaar later bestaan de beelden nog steeds. En de impact van televisie en de publicatie van beelden op internet is enorm.
Er is rond dit programma een (klein) maatschappelijk debat ontstaan. Gelukkig heeft ook Jeugdzorg Nederland ingezien dat dit niet de manier is om positieve aandacht voor de problemen in de pleegzorg te genereren, en zijn de voorbereidingen inmiddels gestopt. Het is een goed voorbeeld van wat een maatschappelijk debat kan opbrengen. Hier waren geen geboden of verboden voor nodig, en dat is maar goed ook. Het is immers niet aan de overheid om te bepalen wat wel en wat niet op tv mag komen. Het is aan de andere kant wel aan programmamakers en organisaties om goed bij zichzelf te rade te gaan of men in de strijd om kijkcijfers langzamerhand niet te ver gaat.