Politieke situatie Letland

Sinds 2019 wordt Letland geregeerd door het centrumrechtse kabinet van Arturs Krišjānis Kariņš. Premier Kariņš is lid van de partij Vienotība. Het kabinet-Kariņš trad aan op 23 januari 2019 en volgde het eveneens centrumrechtse kabinet-Kucinskis op, dat sinds 2016 regeerde. Bij de verkiezingen van 2022 werd de partij Vienotība de grootste en bleef Kariņš aan als premier. De coalitie telt nu drie partijen en heeft 26 zetels.

In het parlement zijn steeds veel middelgrote partijen vertegenwoordigd, waardoor een tamelijk gefragmenteerd politiek beeld bestaat. Er vinden veel kabinetswisselingen plaats. De meest instabiele periode was 2006-2007. Na de verkiezingen van 2006 kon het kabinet van premier Kalvitis doorregeren, maar in 2007 viel zijn kabinet. Ivars Godmanis van de centrumrechtse 'Letse Weg', die in 1990 de eerste premier was na de onafhankelijkheid, vormde toen een crisiskabinet. Het land raakte spoedig echter in een ernstige economische en politieke crisis, waarbij ook rellen ontstonden. Na dreigende parlementsontbinding en verwerping van een vertrouwensmotie trad dit kabinet in februari 2009 af. Sinds 1998 hebben de kabinetten in Letland steeds een centrumrechtse signatuur.

Letland is één keer voorzitter geweest van de de Raad van de Europese Unie, van januari - juni 2015. De eerstvolgende keer dat het land de Raad mag voorzitten is in 2028. De Letse politicus Valdis Dombrovskis is Eurocommissaris voor handel.

1. Staatsvorm, partijen en kiesstelsel

Letland is een parlementaire republiek, waarin de president hoofdzakelijk ceremoniële functies heeft en de feitelijke regeringsmacht bij het kabinet ligt. De president wordt voor vier jaar door het parlement gekozen en mag maximaal twee termijnen in functie blijven. Het kabinet moet het vertrouwen krijgen van het parlement om te kunnen regeren.

Het parlement bestaat uit één Kamer, de Saeima, en telt 100 leden. Het parlement heeft controlerende en wetgevende taken. Zowel kabinet, parlementscommissies, vijf parlementsleden als eentiende van de kiezers kunnen wetsvoorstellen indienen.

Kiesstelsel

Iedere vier jaar worden er parlementsverkiezingen gehouden op basis van evenredige vertegenwoordiging in combinatie met districten. Er geldt een kiesdrempel van vijf procent.

Partijen

Jarenlang was de sociaaldemocratische partij SDPS (Sociāldemokrātiskā partija "Saskaņa) de grootste partij in het parlement. Vanwege het pro-Russische karakter van de partij wilden niet veel partijen met hen samenwerken. De tegenhanger van de SDPS is de nationalistische partij NA (Nacinala Apviebina). Middelgrote partijen zijn de populistische partij KPV (Kam pieder valsts?), de conservatieve JKP (Jauna Konservativa Partija) en de liberale AP (Attistibai/Par). De drie laatstgenoemde partijen zijn recent opgericht en deden in 2018 voor het eerst mee aan de verkiezingen. De liberaal-conservatieve JV (Jauna Vientotiba) was bij de verkiezingen van 2018 de kleinste partij, maar leverde wel de premier van Letland, Krišjānis Kariņš.

Bij de verkiezingen van 2022 stortte de SDPS in elkaar en verloor de partij alle zetels in het parlement. De Russischgezinde partij had te maken met interne geschillen over de Russische invasie van Oekraïne, waardoor zowel etnische Letten als etnische Russen werden vervreemd van de partij. De JV-partij van de zittende premier Krišjānis Kariņš werd in 2022 voor het eerst de grootste partij in het parlement. Kariņš sprak zijn steun uit voor Oekraïne en zijn partij vormde een coaltie met de nationalistische NA-partij en nieuwkomer AS (Apvienotais saraksts), een centrumpartij.

2. Zetelverdeling Saeima vanaf 1995

jaar	TP	JL	LC/ LPP	TB/ LNNK	LZS	TSP LSDA	-	Ov.	verkiezings- datum
1995			17	8	8	11		56	30 sep/1 okt.
1998	24		21	17		32		8	3 oktober
jaar	TP	JL	LC/LPP	TB/LNNK	ZZS	SC	-	PCVTL	verkiezings- datum
2002	20	26	10	7	12			25	5 oktober
2006	23	18	10	8	18	17		6	7 oktober
jaar	PLL	Vieno- tiba	LC/LPP	NA	ZZS	SC	ZRP	ov.	verkiezings- datum
2010	8	33		8	22	29			2 oktober
2011		20		14	13	31	22		17 sept.
2014		23		17	21	24		15	4 oktober
jaar	SDPS (Harmonie)	KPV	JKP	AP!	ZZS	NA	JV	-	verkiezings- datum
2018	23	16	16	13	11	13	8	-	6 oktober
jaar	AS	S!	LPV	PRO	ZZS	NA	JV	-	verkiezings- datum
2022	15	11	9	10	16	13	26		1 oktober

3. Kabinetten vanaf 1995

naam	periode	kleur	partijen	belangrijke ministers
Skele I	21 december 1995-13 februari 1997	centrumlinks	LC, DPS, TB, LZP, LZS, LVP	BuZa: Birkavs
Skele II	13 februari-7 augustus 1997	centrumlinks	LC, DPS, TB, LZP, LZS	BuZa: Birkavs
Krasts	7 augustus 1997-26 november 1998	centrumrechts	TB/LNNK, LC, LZS, LKDS	BuZa: Birkavs
Kristopans I	26 november 1998-3 februari 1999	centrumrechts	LC, TB/LNNK, JP	BuZa: Birkavs Fin: Godmanis
Kristopans II	3 februari-16 juli 1999	centrumrechts	LC, TB/LNNK, JP, LSDA	BuZa: Birkavs Fin: Godmanis
Skele III	16 juli 1999-5 mei 2000	centrumrechts	TP, TB/LNNK, LC	BuZa: Berzins
Berzins	5 mei 2000-7 november 2002	centrumrechts	TP, TB/LNNK, LC, JP	BuZa: Berzins
Repse	7 november 2002-9 maart 2004	centrumrechts	JL, TB/LNNK, LPP, ZZS	BuZa: Kalniete Fin: Dombrovskis
Emsis	9 maart-2 december 2004	centrumrechts	TP, LPP, ZZS	BuZa: Piks juli 2004: Pabriks
Kalvitis I	2 december 2004-7 november 2006	centrumrechts	TP, JL, ZZS, LPP	BuZa: Pabriks
Kalvitis II	7 november 2006-20 december 2007	centrumrechts	TP, ZZS, LC/LPP	BuZa: Pabriks
Godmanis II	20 december 2007-12 maart 2009	centrumrechts	TP, ZZS, TB/LNNK, LC/LPP	BuZa: Demakova
Dombrovskis I	12 maart 2009-25 oktober 2011	centrumrechts	TP, JL, ZZS, TB/LNNK, PS	BuZa: Riekstins 2010 Ronis
Dombrovskis II	25 oktober 2011-22 januari 2014	centrumrechts	Vienotiba, ZRP, TB/LNNK	BuZa: Rinkēvičs
Straujuma	22 januari 2014-11 februari 2016	centrumrechts	Vienotiba, ZRP, TB/LNNK	BuZa: Rinkēvičs
Kučinskis	11 februari 2016-23 januari 2019	centrumrechts	ZZS, Vienotiba, NA	BuZa: Rinkēvičs
Kariņš	23 januari 2019-14 december 2022	centrumrechts	Vienotiba, JKP, AP, NA, KPV LV	BuZa: Rinkēvičs
Kariņš	14 december 2022-heden	centrumrechts	Vienotiba, AS, NA	BuZa: Rinkēvičs