Politieke situatie Denemarken
Sinds december 2022 wordt Denemarken bestuurd door een coalitie van sociaal-democraten en liberalen onder leiding van Mette Frederiksen. Het kabinet bestaat uit de sociaal-democraten, de liberale partij Venstre en een nieuwe partij, de Gematigden, van oud-premier Lars Løkke Rasmussen. De regering krijgt daarnaast steun van de vier parlementariërs die Groenland en eilandengroep de Faeröer vertegenwoordigen. Het is voor het eerst sinds 1987 dat Denemarken een centrumregering heeft.
Vanaf de jaren 50 tot begin jaren '80 werd de Deense politiek gedomineerd door sociaaldemocratische kabinetten. Dit veranderde in 1982, toen de conservatief Poul Schlüter premier werd in meerdere centrumrechtse kabinetten. In de periode 1993-2002 waren de sociaaldemocraten opnieuw aan het bewind, waarna tien jaar centrumrechtse minderheidskabinetten volgden. Sinds 2011 is er afwisseling tussen linkse en centrumrechtse kabinetten.
Het Koninkrijk Denemarken is één van de meest welvarende Europese landen. Het land is sinds 1973 lid van de Europese Unie (destijds Europese Economische Gemeenschap) en is zes keer voorzitter geweest van de Raad van de EU. De Deense Margrethe Vestager is vicevoorzitter van de Europese Commissie en Eurocommissaris voor een Europa dat klaar is voor het digitale tijdperk.
Inhoudsopgave van deze pagina:
Denemarken is een constitutionele monarchie met een parlementair stelsel. Net als in Nederland is het staatshoofd onschendbaar en zijn de ministers verantwoordelijk. Een kabinet mag aanblijven, zolang het niet het vertrouwen van het parlement verliest. Meestal worden door twee partijen (of soms zelfs één partij) minderheidskabinetten gevormd, die met steun van één of twee andere partijen kunnen regeren.
Kiesstelsel
Sinds 1953 kent Denemarken een eenkamerstelsel. Het parlement (Folketing) telt 175 leden en daarnaast zijn er vier leden voor Groenland en de Faröer Eilanden. Ten minste iedere vier jaar zijn er verkiezingen. Van de parlementsleden worden er 135 in districten gekozen op basis van evenredige vertegenwoordiging. De overige veertig leden worden naar evenredigheid verdeeld via de landelijke verkiezingsuitslag. Er is een kiesdrempel van twee procent.
Partijen
Denemarken heeft een meerpartijenstelsel en kent ook veel verschillende soorten partijen. Historisch gezien zijn de sociaaldemocraten, de conservatief-liberale Venstre, de centrum-rechtse conservatieve DKF, en sociaal-liberale Radikale Venstre de grootste partijen. Verder heeft het land ook nog kleinere partijen zoals de links-socialistische SF (taalaan("da")Socialistik Folkepartitaaluit); en de Liberal Alliance (rechts sociaal-liberaal).
Er zijn ook een aantal jonge partijen zoals de 'groene' sociaal-liberale Alternativet (Het Alternatief). Die partij ontstond in 2007 als klassiek liberale centrumrechts partij. Nog nieuwer zijn het in 2015 opgerichte Nieuw Rechts (Nye Borgerlige), het in 2021 door oud premier Løkke Rasmussen opgerichte Moderaterne, een liberale middenpartij en in 2022 kwam daar de partij Danmarksdemokraterne (DD) bij, een rechts conservatieve partij.
jaar |
SD |
SF |
DRV |
Ven |
Mod. |
DD |
DKF |
Rd- Gr |
CD |
KF |
FP |
DF |
NB |
Alt. |
LA |
Ov. |
datum |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1973 |
46 |
11 |
20 |
22 |
16 |
14 |
7 |
28 |
11 |
4 dec. |
|||||||
1975 |
53 |
9 |
12 |
42 |
10 |
4 |
9 |
24 |
7 |
9 jan. |
|||||||
1977 |
65 |
7 |
6 |
21 |
15 |
11 |
6 |
26 |
13 |
25 febr. |
|||||||
1979 |
68 |
11 |
10 |
22 |
22 |
6 |
5 |
20 |
5 |
23 okt. |
|||||||
1981 |
59 |
21 |
9 |
20 |
26 |
15 |
4 |
16 |
8 dec. |
||||||||
1984 |
56 |
21 |
10 |
22 |
42 |
8 |
5 |
6 |
10 jan. |
||||||||
1987 |
54 |
27 |
11 |
19 |
38 |
9 |
4 |
9 |
4 |
8 sept. |
|||||||
1988 |
55 |
24 |
10 |
22 |
35 |
9 |
4 |
16 |
10 mei |
||||||||
1990 |
69 |
15 |
7 |
29 |
30 |
9 |
4 |
12 |
12 dec. |
||||||||
1994 |
62 |
13 |
8 |
42 |
27 |
6 |
5 |
11 |
1 |
21 sept. |
|||||||
1998 |
63 |
13 |
7 |
42 |
16 |
5 |
8 |
4 |
4 |
13 |
11 mrt |
||||||
2001 |
52 |
12 |
9 |
56 |
16 |
4 |
4 |
22 |
20 nov. |
||||||||
2005 |
47 |
11 |
17 |
52 |
18 |
6 |
24 |
8 feb. |
|||||||||
2007 |
45 |
23 |
9 |
46 |
18 |
4 |
25 |
5 |
13 nov. |
||||||||
2011 |
44 |
16 |
17 |
47 |
8 |
12 |
22 |
9 |
15 sep. |
||||||||
2015 |
47 |
9 |
8 |
34 |
6 |
14 |
37 |
13 |
9 |
18 juni |
|||||||
2019 |
48 |
14 |
16 |
43 |
12 |
13 |
16 |
4 |
5 |
8 |
5 juni |
||||||
2022 |
50 |
15 |
7 |
23 |
16 |
14 |
10 |
9 |
6 |
6 |
14 |
4 |
1 nov. |
naam |
periode |
kleur |
partijen |
belangrijke ministers |
|---|---|---|---|---|
Jörgensen I |
5 oktober 1972-18 december 1973 |
links |
SD |
BuZa: Børge Andersen |
Hartling |
18 december 1973-13 februari 1975 |
centrumrechts |
Venstre |
BuZa: Guldberg |
Jörgensen II |
13 februari 1975-30 augustus 1978 |
links |
SD |
BuZa: Børge Andersen |
Jörgensen III |
30 augustus 1978-26 oktober 1979 |
links |
SD |
BuZa: Christophersen |
Jörgensen IV |
26 oktober 1979-30 december 1981 |
links |
SD |
BuZa: Olesen |
Jörgensen V |
30 december 1981-10 september 1982 |
links |
SD |
BuZa: Olesen |
Schlüter I |
10 september 1982-10 september 1987 |
centrumrechts |
Venstre-DKF-CD-KF |
BuZa: Ellemann-Jensen |
Schlüter II |
10 september 1987-3 maart 1988 |
centrumrechts |
Venstre-DKF-CD-KF |
BuZa: Ellemann-Jensen |
Schlüter III |
3 maart 1988-18 december 1990 |
centrumrechts |
Venstre-DKF-DRV |
BuZa: Ellemann-Jensen |
Schlüter IV |
18 december 1990-25 januari 1993 |
centrumrechts |
Venstre-DKF |
BuZa: Ellemann-Jensen |
Nyrup Rasmussen I |
25 januari 1993-27 september 1994 |
centrumlinks |
SD-CD-DRV-KF |
BuZa: Helvig Petersen |
Nyrup Rasmussen II |
27 september 1994-30 december 1996 |
centrumlinks |
SD-CD-DRV |
BuZa: Helvig Petersen |
Nyrup Rasmussen III |
30 december 1996-23 maart 1998 |
links |
SD-DRV |
BuZa: Helvig Petersen |
Nyrup Rasmussen IV |
23 maart 1998-27 november 2001 |
links |
SD-DRV |
BuZa: Helvig Petersen 2000: Lykketoft |
Fogh Rasmussen I |
27 november 2001-18 februari 2005 |
centrumrechts |
Venstre-DKF |
BuZa: Møller |
Fogh Rasmussen II |
18 februari 2005-23 november 2007 |
centrumrechts |
Venstre-DKF |
BuZa: Møller |
Fogh Rasmussen III |
23 november 2007-5 april 2009 |
centrumrechts |
Venstre-DKF |
BuZa: Møller Fin: Løkke Rasmussen |
Løkke Rasmussen I |
5 april 2009-3 oktober 2011 |
centrumrechts |
Venstre-DKF |
BuZa: Møller 2010: Espersen |
Thorning-Schmidt |
3 oktober 2011-28 juni 2015 |
links |
SD-DRV-(SF, tot jan. 2014) |
BuZa: Søvndal 2014: |
Løkke Rasmussen II |
28 juni 2015-28 nov. 2016 |
rechts-liberaal |
Venstre |
BuZa: Jensen |
Løkke Rasmussen III |
28 nov. 2016-26 juni 2019 |
rechts-liberaal |
Venstre, LA, DKF |
BuZa: Samuelsen |
Frederiksen |
27 juni 2019-15 december 2022 |
links |
SD |
BuZa: Kofod |
Frederiksen II |
15 december 2022 - heden |
breed kabinet |
SD, Venstre, M |
BuZa: Løkke Rasmussen |