Delft en Bolsward heden naar stembus

BOLSWARD, 17 Dec. Vijfhonderd inwoners van Bolsward waren gisteravond bijeen in de grote Doelenzaal om te luisteren naar het laatste woord, ter aanbeveling van de vandaag te houden volksstemming over de vraag: Al of niet een verenigd Europa. Hier spraken minister Witte, een Fries van afkomst, de burgemeester van Bolsward en andere gezaghebbende personen, die nog op het laatste moment de zin van deze stemming zouden uiteenzetten. Uit Frankrijk en zelfs uit Amerika waren nog enkele propagandisten gekomen van het idee om Europa in één groot verband te brengen.

De Beweging van Europese Federalisten had boven een der stille intieme grachten van het Friese stadje een spandoek gehangen met de woorden: «Bolsward Europese Stad». Vandaag is het dan de grote dag, waarop de bevolking van deze Friese Hanzestad en die van Delft, het Ja of Nee zullen laten horen over deze brandende kwestie. Moet Europa één worden? Economisch, cultureel, politiek?

De Westerse wereld heeft er jarenlang over gedacht en de eerste stappen zijn reeds terdege gezet. De integratie is voortgeschreden. Maar velen vinden het proces nog veel te langzaam, vooral de organisaties, die zich inspannen om de Europese eenheid door te zetten. Zij hebben Bolsward en Delft uitgezocht voor een proefstemming, ten einde een massa-indruk te krijgen.

Wat is de opinie van deze plaatsen waard? Wat weet het grote publiek van de mogelijkheden en consequenties? Men mag de stem van het grote publiek niet onderschatten. Het reageert soms met de logica, die in de eenvoud schuilt. Maar nog op de dag van de stemming vroegen velen zich hier af: wat zou nu eigenlijk het beste zijn, voor of tegen stemmen? Over het algemeen vindt men het toch wel moeilijk om in een kwestie van zó groot belang en zó vérstrekkende betekenis een eigen standpunt in te nemen.

Er bestond dus nog steeds twijfel over dit importante onderwerp, dat een deel van het denken in geheel Europa beheerst.

Voor of tegen.... ja, dat is een hele vraag

Gewichtige dag

Het is voor de steden Delft en Bolsward een gewichtige dag. Zij gevoelen zich enigszins het centrum van Europa nu de bevolking vandaag ter stembus gaat om ja of neen te antwoorden op de vraag of er een Europese Overheid moet komen die in het belang van vrede en welzijn gezag kan doen gelden over de afzonderlijke staten.

Millioenen mensen in binnen- en buitenland, die zich wel eens beraden hebben op de gedachte van een Europese eenheid zien met belangstelling de uitslag tegemoet van dit referendum, dat is georganiseerd door de Nederlandse Raad der Europeese Beweging. Slechts één keer eerder is in West-Europa een dergelijke stemming gehouden, namelijk in de Duitse steden Castrup-Rauxel en Breisach. Daar ging circa driekwart van de bevolking ter stembus en het resultaat was dat 95% van de deelnemers zich voor internationaal gezag uitsprak.

Nu is het woord aan de inwoners van de twee Nederlandse plaatsen. Waarom juist Bolsward en Delft? Is de mening van de ingezetenen hier van zó doorslaggevende betekenis, dat zij als maatstaf zou kunnen gelden voor het gehele land? In zekere zin is dit volgens de organisatoren het geval, want vroegere stemmingen hebben uitgemaakt, dat de krachtsverhoudingen der godsdienstige en politieke groeperingen hier als een aanvaardbare afspiegeling van de nationale verhoudingen kunnen worden beschouwd. Ook in maatschappelijk en cultureel opzicht, zou de bevolking als «dwarsdoorsnede» van het nationale beeld kunnen dienen.

Met dat al, staan Bolsward en Delft nu eens onder de schijnwerpers. Een volksstemming heeft altijd al iets spannends. De mens is begerig om te weten wat de ander denkt en doet. En zo wil nu ook het gehele land gaarne vernemen in hoeverre de Friese en de Zuidhollandse stad het hart aan de gedachte van een Europese eenheid hebben verpand.

De toeschouwer behoeft niet de vrees te hebben, dat de stemmende bevolkingsgroepen in zalige onwetendheid ter stembus gaan. Een wekenlange actie is aan het referendum vooraf gegaan. Staatslieden, professoren, gemeentelijke en provinciale magistraten hebben op tientallen bijeenkomsten het woord gevoerd en vele facetten belicht van een boven-nationaal Europees gezag, dat steunend op een eigen grondwet, en gecontroleerd door 'n democratische vertegenwoordiging in bepaalde gevallen grote beslissingen zou kunnen nemen.

Vooral de jeugd is bij deze acties op de voorgrond getreden, waarschijnlijk mede uit eigen overtuiging, dat zij de stem der toekomst is.

Het is bij voorlichting op vergaderingen en congressen niet gebleven.

De bevolking zelf heeft haar sympathie betoond door verzending van speciale sluitzegels op de brieven, door etalagewedstrijden te organiseren, en op velerlei wijze te herinneren aan de vraagstukken waarom het bij de stemming gaat. Grote vlaggen met de «E» van Europa waaien van sommige huizen, fietsen zijn voorzien van vlaggetjes met «Europa» emblemen.

De Europa-sfeer is binnen gedrongen te Delft en Bolsward. De man-van-de-straat spreekt over internationale problemen en debatteert over de gewichtige onderwerpen, die op het spreekgestoelte in plaatselijke vergaderzalen uit de doeken zijn gedaan. Een verstandig man is hij, die er ten slotte ook zijn eigen gedachten over laat gaan, en dan naar eigen inzicht en overtuiging zijn ja of neen zal uitspreken.

Pas dan, kan misschien meerdere waarde gehecht worden aan de uitslag van de stemming der gezamenlijke bevolking, zij het nog steeds met de beperking, dat het overgrote deel van het kiezerscorps onmogelijk het veelomvattende probleem van inter-Europese integratie in alle diepte kan hebben gepeild.

Gereformeerden in Delft tegen referendum

DELFT, 16 Dec. Een Comité van Gereformeerde kiezers heeft aan de vooravond van het referendum een bijeenkomst gehouden, waarin is opgewekt om morgen niet te gaan stemmen.

Tegelijkertijd werd in een drukbezochte slotvergadering, in een tot de laatste plaats gevulde Stadsdoelen, de wekenlang met grote intensiteit gevoerde propaganda voor het proef-referendum op indrukwekkende wijze bekroond.

Mej. Dr. M.A.M. Klompé, voorzitster van de politieke commissie van de Nederlandse Raad van de Europese Beweging, die als eerste het woord voerde, sprak als haar oordeel uit, dat de souvereiniteit in onze dagen een «uitgehold» begrip is. Nederland is niet souverein meer: daarvoor is het te zeer afhankelijk van het buitenland en dat geldt ook voor de andere landen.

Plicht

De heer H. Kikkert, lid van de Tweede Kamer voor de C.H.U., besprak het sociale en economische aspect van de Europese éénwording.

Prof. dr. A.M. Donner van de Vrije Universiteit Amsterdam bracht in herinnering, dat de provincies van Nederland vroeger zelfstandige staatjes waren, die zich eerst in de 16e eeuw met elkaar hebben verenigd.

Prof. Donner was van mening dat het nog slechts 15 of 20 jaren zal duren, voordat het Verenigd Europa er is.

Prof. Dr. H. Brugmans, rector van het Europa-college te Brugge en lid van het presidium van de Nederlandse Raad der Europese Beweging, herinnerde aan onze plicht tegenover de volkeren achter het IJzeren Gordijn.

De oude binnenstad staat helemaal in het teken van het komende referendum. Van de vele kerktorens waaien de groen-witte vlaggen, boven de talloze grachten hangen spandoeken, terwijl in het drukke winkelcentrum dozijnen lichtreclames zijn opgesteld. De bijna 110 m. hoge toren van de Nieuwe Kerk is met machtige schijnwerpers verlicht.