Kabinet-Van Agt I (1977-1981)

Het kabinet-Van Agt I slaagde er niet in de economische naweeën van zowel de oliecrisis van 1973 als van het beleid van het kabinet-Den Uyl het hoofd te bieden. In 1979 kwam daar een tweede oliecrisis bovenop. Vooral nadat minister Andriessen (Financiën) in 1980 bakzeil had gehaald met zijn verdere bezuinigingsplannen, ontspoorde het beleid en werd het kabinet één van de slechts presenteerde kabinetten in de periode 1971-2007.

Buitenlandse Zaken

• - 

  Urenco-affaire

  In 1978 ontstond ophef over de levering van verrijkt uranium aan Brazilië. Dit bleek afkomstig van de Nederlandse opwerkingsfabriek van Urenco in Almelo. De levering was omstreden, omdat Brazilië het verdrag tegen verspreiding van kernwapens niet had getekend. Op 4 maart 1978 demonstreerden ca. 50.000 mensen in Almelo.

• - 

  RSV-Onderzeeërs Taiwan

  Het kabinet stemde in 1980 in met levering door RSV van onderzeeërs aan Taiwan. Dit veroorzaakt verstoring van de verhoudingen met China, dat Taiwan als een opstandige provincie beschouwde. De Tweede Kamer ging schoorvoetend akkoord met de levering.

Justitie

• - 

  Migratie- en Asielbeleid

  Er ontstonden problemen rond groepen buitenlandse werknemers (met name Christelijke Turken) die met uitzetting werden bedreigd. Staatssecretaris Haars voerde een streng asielbeleid.

Binnenlandse Zaken

• - 

  Instelling Nationale Ombudsman

  Het kabinet stelde de Nationale Ombudsman in. In 1980 koos de Tweede Kamer Jaap Rang als eerste Nationale Ombudsman.

Onderwijs en Wetenschappen

• - 

  Invoering basisonderwijs

  In 1981 kwam de Wet op het basisonderwijs tot stand; kleuter- en lagere scholen werden samengevoegd.

• - 

  Invoering tweefasestructuur

  Voor het hoger onderwijs voerde het kabinet in 1981 de tweefasestructuur in.

Financiën

• - 

  Nota Bestek'81

  In 1978 bracht het kabinet de Nota Bestek'81 uit, waarin ombuigingen werden aangekondigd. Toen het kabinet in 1980 extra bezuinigingen afwees, trad minister Andriessen van Financiën af.

• - 

  Europees Monetair Stelsel

  In 1979 kwam het Europees Monetair Stelsel tot stand, een vast systeem van wisselkoersen tussen de landen van de Europese Gemeenschap.

Defensie

• - 

  Vredesmissie Libanon

  Nederlandse militairen namen deel aan een VN-vredesmissie in Libanon.

Verkeer en Waterstaat

• - 

  Invoering Nationale Strippenkaart

  De Nationale strippenkaart werd ingevoerd.

• - 

  Aanleg spoorwegen

  Er werd besloten tot aanleg van de Almere-spoorlijn van Weesp, via Almere naar Lelystad. Na protesten van de natuurbeweging besloot minister Zeevalking in 1981 om het tracé zo te verleggen dat het niet dwars door de Oostvaardersplassen zou lopen.

Volksgezondheid en Milieuhygiëne

• - 

  Abortuswetgeving

  Het kabinet slaagde er in 1981 een nieuwe regeling voor zwangerschapsafbreking (abortus provocatus) tot stand te brengen. In beide Kamers werd een wetsvoorstel van de ministers De Ruiter en Ginjaar met één stem meerderheid aangenomen. In een noodsituatie werd abortus toegestaan, mits er een zorgvuldige afweging en vijf dagen bedenktijd aan vooraf waren gegaan.

• - 

  Milieuwetgeving

  Er kwamen diverse milieuwetten tot stand, zoals de Wet algemene bepalingen milieuhygiëne, de Wet geluidhinder en een herziene Hinderwet.

Troonswisseling

Op 30 april 1980 vond de regeringswisseling tussen Koningin Juliana en Prinses Beatrix plaats. Rond die plechtigheid vonden in Amsterdam ernstige krakersrellen plaats onder de leuze 'Geen woning, geen kroning'.

Controversiële sportevenementen

In 1978 werd het WK-voetbal gehouden in Argentinië, op dat moment geregeerd door een militair bewind. De Nederlandse deelname aan het toernooi was omstreden. Ondanks oproepen om het WK te boycotten nam het Nederlands elftal uiteindelijk toch deel.

Ook rond de Olympische Spelen van 1980 in Moskou ontstond ophef. Naar aanleiding van de invasie van Afghanistan door de Sovjet-Unie besloten de VS tot een boycot van de Olympische Spelen en riepen andere landen op dit voorbeeld te volgen. Het kabinet wilde dat Nederland aan deze oproep gehoor zou geven. De Nederlandse sportbonden voelden daar echter niets voor. Een boycot kwam er uiteindelijk niet, maar om de afkeuring duidelijk te maken over de invasie van Afghanistan nam de Nederlandse delegatie geen deel aan de openingsceremonie.

Zuid-Afrika

In 1980 ontstond bijna een crisis, omdat het kabinet weigerde over te gaan tot een olie-emabrgo jegens het apartheidsbewind in Zuid-Afrika. Een Kamermeerderheid sprak zich daarvoor uit. Wel werd het culturele verdrag met dat land opgezegd.

Kernbewapening

De VS besloten om een nieuw type kernwapen (in de wandelgang neutronenbom genoemd) te gaan produceren. President Carter wilde dat dit wapen aan het arsenaal van de NAVO werd toegevoegd. Dit stuitte op veel verzet in Nederland, omdat er een verdere wapenwedloop werd gevreesd. Onder druk van de Tweede Kamer moest het kabinet dit standpunt in de VS uitdragen. Uiteindelijk zag dit land af van introductie van het wapen.

In het najaar van 1979 besloot de NAVO tot productie en plaatsing van langeafstandsraketten in West-Europese landen, als reactie op de plaatsing van SS20-raketten in Midden-Europa door de Sovjet-Unie. Nederland stemde in met productie, maar plaatsing werd afhankelijk gesteld van onderhandelingen met het Oostblok over wapenvermindering. Zowel politiek als maatschappelijk leidde het besluit tot veel onrust. VVD en CDA waren verdeeld en een omvangrijk deel van de CDA-fractie was uiterst kritisch.

Eerste lezing grondwetsherziening

De eerste lezing van een totale herziening van de Grondwet werd afgerond. Belangrijke wijzigingen waren het verlenen van kiesrecht voor de gemeenteraad aan niet-Nederlandse ingezetenen, opneming van sociale grondrechten en van een antidiscriminatie-artikel, vastlegging van de onaantastbaarheid van het menselijk lichaam, de vierjarige zittingsperiode van de Eerste Kamer en de benoeming door beide Kamers van hun eigen voorzitter. Voorstellen tot staatkundige vernieuwing haalden het niet.

Europees Parlement

In 1979 werden de eerste rechtstreekse verkiezingen voor het Europese Parlement gehouden. Op 7 juni 1979 waren er 25 zetels te verdelen.

Drie keer schreef het kabinet-Van Agt I de troonrede. In deze redes stonden de noodzaak van bezuinigingen en ingrepen in de sociale zekerheid centraal. Ook werd er teruggeblikt op de laatste tien jaar vanwege het aanbreken van een nieuw decennium.

Ondanks enkele 'bijna-crises' maakte het kabinet-Van Agt I zijn volledige termijn vol. Voor de Tweede Kamerverkiezingen van 1981 bood de minister-president het ontslag van zijn kabinet aan en werd het kabinet demissionair. 108 dagen later trad het kabinet-Van Agt II aan als opvolger.