Kabinet-Cals (1965-1966)

Het kabinet-Cals regeerde ongeveer anderhalf jaar, en had dus niet veel tijd om eigen beleid te voeren. Minister Veldkamp (Sociale Zaken en Volksgezondheid) ging in deze kabinetsperiode verder met het voorbereiden van de Wet op de Arbeidsongeschiktheid (WAO) en startte de voorbereidingen voor invoering van de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ). Het kabinet viel tijdens de Nacht van Schmelzer over het begrotingsbeleid.

Het kabinet kreeg te maken met een lagere economische groei en met hogere inflatie. De werkloosheid steeg ten gevolge van bedrijfssluitingen van grotere bedrijven. De toegenomen welvaart maakte echter wel verdere uitbouw van de socialeverzorgingsstaat mogelijk. Het kabinet verhoogde de uitgaven, onder andere voor de bouw van sporthallen, aanleg van wegen, woningbouw en herstructurering van de economie. Door een lichte economische recessie moesten de plannen worden bijgesteld.

Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening

• - 

  Tweede Nota ruimtelijke ordening

  In 1966 verscheen de Tweede Nota inzake de Ruimtelijke Ordening. Daarin werd ervan uitgegaan dat er in Nederland in 2000 ca. 20 miljoen inwoners zouden zijn. Uitgangspunt voor het beleid om die bevolkingsgroei op te vangen werd de 'gebundelde deconcentratie', wat inhield dat er buiten de grote steden groeikernen werden aangewezen, zoals Zoetermeer en Purmerend.

  Tussen stedelijke gebieden moesten groene bufferzones blijven bestaan. Verstedelijking moest plaatsvinden aan de buitenranden van de Randstad, waardoor het Groene Hart 'groen' zou kunnen blijven. Om de groei van het autoverkeer op te vangen, moest de capaciteit van het wegennet vervijfvoudigd worden.

  In de nota was ook gedacht aan openbaar vervoer, recreatie, zoetwatervoorziening en de bestuurlijke organisatie (stadsgewesten).

Economische Zaken

• - 

  Mijnsluiting

  In een nota kondigde het kabinet in december 1965 de geleidelijke sluiting van de steenkolenmijnen in Zuid-Limburg aan. De nota bevatte, naast een mijnsluitingsprogramma, een pakket van steunmaatregelen voor mijnondernemingen die met het oog op de werkgelegenheid de productie zouden voortzetten en maatregelen om industrievestiging in het herstructureringsgebied te stimuleren. Er zouden in het sociale vlak voorzieningen getroffen voor mijnwerkers die hun arbeidsplaats verloren zagen gaan en nieuw werk moesten vinden.

Sociale Zaken en Volksgezondheid

• - 

  Invoering WAO

  De belangrijkste wet die het kabinet tot stand bracht, was de Wet op de arbeidsongeschiktheid (WAO) in 1966.

• - 

  Tegengaan loonstijging

  In mei 1966 nam het kabinet maatregelen om te sterke stijging van lonen (boven de zeven procent) en prijzen tegen te gaan om een inflatiespiraal te voorkomen.

Maatschappelijke onrust

Met name in Amsterdam zorgden Provo's en happenings in 1966 voor toenemende onrust. De kritiek op het politieke bestel kreeg vorm door de groei van de Boerenpartij, de oprichting van D'66 en de opkomst van Nieuw Links. Ook een opstand van bouwvakkers over vakantiebonnen, in juli 1966, veroorzaakte in de hoofdstad grote gezagsproblemen.

Huwelijk kroonprinses Beatrix

Het voorgenomen huwelijk van kroonprinses Beatrix met de Duitser Claus von Amsberg leidde tot discussie, waarbij met name de PvdA-achterban bezwaren uitte. Een aantal leden deed dit per brief aan PvdA-fractievoorzitter Nederhorst. De Staten-Generaal stemde niettemin in met het huwelijk. Op de dag van het huwelijk, 10 maart 1966, waren er in Amsterdam rellen.

Twee keer droeg Koningin Juliana een troonrede van het kabinet-Cals voor. De troonrede van 1965 blikte terug op het herstel twintig jaar na de Bevrijding en ging in op de uitdagingen waar de welvaartsstaat voor stond. In 1966 was er vooral aandacht voor de internationale spanningen tussen Oost en West.

Kabinetscrisis 1966: de Nacht van Schmelzer

© Beeldbank Nationaal Archief

Lees meer Lees minder

v.l.n.r.: Luns, Vondeling, Cals en Verdam. Op de achtergrond: de staatssecretarissen De Block, Grosheide, Schaper, Van Es en Bakker.

Het slot van de algemene beschouwingen over de begroting voor 1967 in de nacht van 13 op 14 oktober 1966 staat bekend als de Nacht van Schmelzer. Het debat eindigde namelijk in de nachtelijke uren met de aanneming van een door KVP-fractievoorzitter Schmelzer ingediende motie, die door het kabinet-Cals tot motie van wantrouwen was verklaard. Die stemmingsuitslag leidde tot de val van het kabinet.