Kabinet-Lubbers II (1986-1989)
Dit kabinet was qua politieke samenstelling een voortzetting van het eerste kabinet-Lubbers. De coalitiepartijen CDA en VVD hadden bij de verkiezingen van 1986 hun gezamenlijke meerderheid in de Tweede Kamer behouden.
Het kabinet was zowel qua bewindslieden als beleid een voorzetting van het voorgaande kabinet. Vrijwel alle ministers uit Lubbers I keerden terug. Ook werd het ombuigingsbeleid dat in de vorige kabinetsperiode was ingezet voortgezet, waarbij de bestrijding van de werkloosheid de hoogste prioriteit kreeg.
De samenwerking tussen CDA en VVD verliep echter minder soepel dan tijdens de vorige kabinetsperiode. In mei 1989 kwam het tot een breuk, na een conflict tussen het kabinet en de VVD-Tweede Kamerfractie over het reiskostenforfait. Op 7 november 1989 trad het kabinet-Lubbers III aan als opvolger.
Inhoudsopgave van deze pagina:
Formatie
De formatie van het kabinet-Lubbers II verliep voortvarend. De coalitiepartijen, CDA en VVD, hadden de intentie om samen verder te regeren en de uitslag van de verkiezingen van 1986 stond dit ook toe, al verloor de VVD wel flink. Nadat onder leiding van informateur Jan de Koning een regeerakkoord en zetelverdeling overeen was gekomen, was het aan formateur Ruud Lubbers om zijn kabinet samen te stellen. Dat trad op 14 juli 1986 aan.
Regeerakkoord en regeringsverklaring
Op 11 juli 1986 kwamen CDA en VVD tot een ontwerp-regeerakkoord. Op 30 juli legde premier Lubbers de regeringsverklaring af.
datum |
wat |
tot en met |
dagen |
|---|---|---|---|
14 juli 1986 |
Beëdiging nieuwe bewindslieden, aantreden kabinet |
2 mei 1989 |
1024 |
3 mei 1989 |
Ontslag gevraagd, kabinet demissionair |
7 november 1989 |
188 |
Totale zittingsduur kabinet |
1212 |
Drs. R.F.M. Lubbers (CDA)
Viceminister-president
Dr. R.W. de Korte (VVD)
Algemene Zaken
minister: Drs. R.F.M. Lubbers (CDA)
Buitenlandse Zaken
minister: Mr. H. van den Broek (CDA)
staatssecretaris: Drs. P.R.H.M. van der Linden (CDA) (14 juli 1986 - 9 september 1988)
staatssecretaris: Mr. B.J.M. baron van Voorst tot Voorst (CDA) (27 september 1988 - 7 november 1989)
minister voor Ontwikkelingssamenwerking
minister: Drs. P. Bukman (CDA)
Justitie
minister: Mr. F. Korthals Altes (VVD)
staatssecretaris: Mr. V.N.M. Korte-van Hemel (CDA)
Binnenlandse Zaken
minister: Drs. C.P. van Dijk (CDA) (14 juli 1986 - 3 februari 1987)
minister: Drs. J. de Koning (CDA) (3 februari 1987 - 6 mei 1987)
minister: Drs. C.P. van Dijk (CDA) (6 mei 1987 - 7 november 1989)
staatssecretaris: D.IJ.W. de Graaff-Nauta (CDA)
Onderwijs en Wetenschappen
minister: Drs. W.J. Deetman (CDA) (14 juli 1986 - 15 september 1989)
minister: Ir. G.J.M. Braks (CDA) (14 september 1989 - 7 november 1989)
staatssecretaris: Drs. N.J. Ginjaar-Maas (VVD)
Financiën
minister: Dr. H.O.Ch.R. Ruding (CDA)
staatssecretaris: Mr. H.E. Koning (VVD)
Defensie
minister: Dr. W.F. van Eekelen (VVD) (14 juli 1986 - 6 september 1988)
minister a.i.: Drs. P. Bukman (CDA) (6 september 1988 - 24 september 1988)
minister: Mr.Drs. F. Bolkestein (VVD) (24 september 1988 - 7 november 1989)
staatssecretaris: J. van Houwelingen (CDA)
Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer
minister: Drs. E.H.Th.M. Nijpels (VVD)
staatssecretaris: Mr. G.Ph. Brokx (CDA) (14 juli 1986 - 23 oktober 1986)
staatssecretaris: Drs. E. Heerma (CDA) (27 oktober 1986 - 7 november 1989)
Verkeer en Waterstaat
minister: Drs. N. Smit-Kroes (VVD)
Economische Zaken
minister: Dr. R.W. de Korte (VVD)
staatssecretaris: A.J. Evenhuis (VVD) (14 juli 1986 - 30 juni 1989)
staatssecretaris: Drs. E. Heerma (CDA) (17 juli 1986 - 27 oktober 1986)
staatssecretaris: Mr. Y.C.M.Th. van Rooy (CDA) (30 oktober 1986 - 7 november 1989)
Landbouw en Visserij
minister: Ir. G.J.M. Braks (CDA)
Sociale Zaken en Werkgelegenheid
minister: Drs. J. de Koning (CDA) (14 juli 1986 - 3 februari 1987)
minister: L. de Graaf (CDA) (3 februari 1987 - 7 mei 1987)
minister: Drs. J. de Koning (CDA) (6 mei 1987 - 7 november 1989)
staatssecretaris: L. de Graaf (CDA) (14 juli 1986 - 3 februari 1987)
staatssecretaris: L. de Graaf (CDA) (6 mei 1987 - 1 oktober 1989)
Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur
minister: Mr.Drs. L.C. Brinkman (CDA)
staatssecretaris: Drs. D.J.D. Dees (VVD)
Belast met coördinatie van aangelegenheden de Nederlandse Antillen betreffend en met de zorg voor aan de Nederlandse Antillen te verlenen hulp en bijstand
minister: Drs. J. de Koning (CDA)
De samenstelling van het kabinet wijzigde vier keer. Eén keer als gevolg van het aftreden van een minister en drie keer door het aftreden van een staatssecretaris. Ook werden twee portefeuilles tijdelijk door een ander bewindspersoon overgenomen.
-
-Brokx opgevolgd door Heerma als staatssecretaris van VROM
In oktober 1986 stapte staatssecretaris Brokx (CDA) op, omdat fractieleider De Vries van het CDA zijn aanblijven als een te groot risico beschouwde. De Tweede Kamer had een enquête ingesteld naar bouwsubsidies en De Vries vreesde dat Brokx daarvan schade zou ondervinden. Brokx' opvolger was staatssecretaris Heerma van Economische Zaken.
-
-Heerma opgevolgd door Van Rooy als staatsecretaris van Economische Zaken
De opvolger van Heerma als staatssecretaris van Economische Zaken was mevrouw Van Rooy, lid van het Europees Parlement.
-
-Bolkestein verving Van Eekelen als minister van Defensie
Minister Van Eekelen (VVD) van Defensie trad in september 1988 af in verband met zijn aandeel in de paspoortaffaire. De parlementaire enquêtecommissie die een onderzoek naar deze affaire verrichtte, uitte ernstige kritiek op Van Eekelen in zijn toenmalige functie van staatssecretaris van Buitenlandse Zaken. Van Eekelen werd als minister van Defensie opgevolgd door het VVD-Tweede Kamerlid Bolkestein.
-
-Van Voorst tot Voorst verving Van der Linden als staatssecretaris van Buitenlandse Zaken
De parlementaire enquêtecommissie paspoortaffaire uitte ook stevig kritiek op staatssecretaris Van der Linden van Buitenlandse Zaken. Die trad samen met minister Van Eekelen af. Topambtenaar Van Voorst tot Voorst werd zijn opvolger.
-
-Tijdelijke vervanging minister Van Dijk van Binnenlandse Zaken
Minister Van Dijk trad in 1987 enkele maanden terug als minister vanwege een hartoperatie. Minister De Koning nam zijn portefeuille waar en verruilde Sociale Zaken tijdelijk voor Binnenlandse Zaken. Staatssecretaris De Graaf werd tijdelijk minister van Sociale Zaken.
-
-Staatssecretaris Evenhuis van Economische Zaken trad af
In de zomer van 1989 stapte staatssecretaris Evenhuis op, nadat hij in opspraak was gekomen door een door hem verstrekte lening en subsidie. Omdat het kabinet toen al demissionair was, werd er geen opvolger benoemd.
-
-Minister Deetman vervangen door Braks
In vervand met zijn verkiezing tot Tweede Kamervoorzitter nam minister Deetman ontslag. Minister Braks nam zijn portefeuille over.
CDA en VVD konden, net als tijdens Lubbers I, rekenen op 81 zetels in de Tweede Kamer. Verhoudingsgewijs was het CDA deze kabinetsperiode echter sterker geworden. In de Eerste Kamer had het kabinet bij zijn aantreden een meerderheid van vijf zetels. Ondanks het verlies van vier zetels door de VVD wist de coalitie bij de Eerste Kamerverkiezingen van 1987 een nipte meerderheid te behouden.
Er vonden in deze kabinetsperiode geen afsplitsingen plaats van de Tweede- of Eerste Kamerfracties van de regeringspartijen.
CDA |
VVD |
totaal |
|
|---|---|---|---|
Kabinet: ministers / (staatssecretarissen) |
10/(7) |
5/(4) |
15/(11) |
Tweede Kamer op 14 juli 1989 |
54 |
27 |
81 (54%) |
Eerste Kamer tot 23 juni 1987 |
26 |
16 |
42 (56%) |
Eerste Kamer vanaf 23 juni 1987 |
26 |
12 |
38 (50,7%) |
Neem contact op met de redactie van PDC voor een volledig overzicht van de wetgeving van dit kabinet.
-
-De Twee van Breda
Na jaren discussie besloot het kabinet de laatste twee tot levenslang veroordeelde Duitse oorlogsmisdadigers, de 'Twee van Breda', gratie te verlenen.
-
-Studiefinanciering
De uitvoering van de nieuwe Wet op de studiefinanciering leidde tot grote problemen. Minister Deetman kwam daardoor fel onder vuur te liggen van de oppositie en studenten. De minister ging zich meer en meer verzetten tegen verdere bezuinigingen op zijn begroting.
-
-Paaspakket
In maart 1988 werd een extra pakket (het 'Paaspakket') aan bezuinigingen aangekondigd van bijna 7 miljard gulden. Met name onderwijs, volkshuisvesting en welzijn moesten inleveren. De CDA-fractie verzette zich met succes tegen verlaging van het minimumjeugdloon.
-
-Herziening belastingstelsel
In 1988 kwam op basis van het rapport van de commissie-Oort een algehele belastingherziening tot stand (Oort-operatie), die voorzag in lastenverlichtingen.
Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer
-
-VINEX
In 1988 verscheen de Vierde Nota Ruimtelijke Ordening (VINEX). Ruimtelijke kwaliteit werd voorop gesteld. Nederland moest de specifieke voordelen van de overzichtelijke stedelijke structuren uitbuiten in de internationale concurrentie.
-
-Groei mainports en Randstad
De mainports (Rotterdam en Schiphol) moesten via achterlandverbindingen via weg, water, rail en buis kansen krijgen zich te ontplooien. Het economische kerngebied van de Randstad moest worden uitgebreid tot de steden in Noord-Brabant en Midden-Gelderland. Er kwamen nieuwe woningbouwlocaties om aan de vraag naar woningen te voldoen.
-
-Nationaal Milieubeleidsplan
In 1989 bracht minister Nijpels het Nationaal Milieubeleidsplan uit. Hierin stond een analyse van de milieuproblematiek op lokaal, regionaal en mondiaal niveau. De veroorzakers van milieuverontreiniging werden verantwoordelijk gesteld voor het oplossen daarvan. Met doelgroepen, zoals het bedrijfsleven, werden taakstellingen afgesproken. Het streven naar duurzame ontwikkeling werd hoofddoelstelling van het milieubeleid.
Sociale Zaken en Werkgelegenheid
-
-Stelselherziening sociale zekerheid
Het kabinet kwam met een stelselherziening in de sociale zekerheid. Daarbij kwam een nieuwe Werkloosheidswet tot stand. Na afloop van de uitkering kon een beroep worden gedaan op een IOAW- of Bijstandsuitkering. De IOAW was een uitkeringsregeling voor oudere (d.w.z. van 57 jaar en ouder) en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werklozen. Een Toeslagenwet voorzag zo nodig in aanvulling op de uitkering tot het relevante sociaal-minimum.
Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur
-
-Wijzigingen ziekenfonds en AWBZ
Na een rapport van de commissie-Dekker (o.l.v. van oud-Philipstopman Wisse Dekker) kwam staatssecretaris Dees met een (eerste) wetsvoorstel om een basisverzekering in te voeren en om bepaalde voorzieningen van de Ziekenfondswet over te hevelen naar de AWBZ.
-
-Mediawet
De nieuwe Mediawet leidde onder meer tot privatisering van het omroepbedrijf en verruimde de mogelijkheden van reclame en sponsoring. Ook kwam een derde publiek televisienet, Nederland 3.
Pensioen NSB-Kamerleden
Er ontstond een emotionele discussie over de pensioen van weduwen van Kamerleden van de NSB. Een poging van Kamerleden om het pensioen aan de weduwe van oud-Tweede Kamerlid Meinoud Rost van Tonningen te ontnemen, mislukte.
Kruisraketten
De plaatsing van kruisraketten in Woensdrecht werd afgeblazen, vanwege de ontspanning tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie. Er kwam een verdrag met de Sovjet-Unie over wederzijdse inspecties op raketbases.
Bestrijding van werkloosheid, ingrepen in de sociale zekerheid en de ontspanning tussen Oost en West waren de belangrijkste thema's in de vier troonredes die het kabinet-Lubbers II opstelde. Bij de troonrede van 1989 was het kabinet al demissionair.
Crisis rond het Reiskostenforfait
Op 3 mei 1989 kwam er een einde aan bijna zeven jaar samenwerking tussen CDA en VVD onder minister-president Ruud Lubbers. De VVD-fractie kon zich niet vinden in het door het kabinet genomen besluit over afschaffing van het reiskostenforfait.
Tijdens een Kamerdebat over dit besluit op 2 mei kwam VVD-fractievoorzitter Joris Voorhoeve met een motie die het kabinet vroeg af te zien van afschaffing van het reiskostenforfait. Tevens werd gevraagd een voorgestelde verhoging van de dieselaccijns te beperken.
Nog voor de motie in stemming kwam, trok premier Lubbers de conclusie dat er een onoverbrugbaar conflict was. Het kabinet-Lubbers II was gevallen.
Meer over
Bent u als journalist of wetenschapper op zoek naar statistische gegevens over personen uit het biografisch archief, bijvoorbeeld gemiddelde leeftijd, ervaring, herkomst, beroep, m/v of zittingsduur? De redactie van PDC kan deze gegevens onder voorwaarden beschikbaar stellen voor wetenschappelijk onderzoek en journalistieke publicaties. Neem voor meer informatie contact op.
Op bovenstaande tekst en gegevens zijn auteursrechten van PDC van toepassing; overname, in welke vorm dan ook, is zonder expliciete goedkeuring niet toegestaan. Ook de afbeeldingen zijn niet rechtenvrij.